Categorie: Geen categorie

Filosofiecafé Deventer: ‘Mij een zorg’ – 3 april 2025
Door Trees Schopman
De Spiegel – Filosofische Praktijk Deventer
www.filosofischepraktijkdeventer.nl

April – Filosofiemaand: Over ‘Mij een Zorg’

“De zorg voor het menselijk leven en geluk, en niet de vernietiging, is het eerste en enige doel van goed bestuur.” – Thomas Jefferson, Amerikaans president en filosoof (1743 – 1826).

“Zorg geven aan anderen is de huur die u betaalt voor uw kamer hier op aarde.” – Muhammad Ali, Amerikaans bokser (1942 – 2016).

Deze twee citaten brengen ons meteen bij de essentie van zorg: een maatschappelijk en persoonlijk vraagstuk. In het eerste citaat wordt zorg gepositioneerd als een verantwoordelijkheid van de overheid richting haar burgers, terwijl het tweede citaat zorg neerzet als een fundamentele menselijke plicht tegenover elkaar, los van de overheid en ingebed in een dieper, vaak spiritueel besef van verbondenheid.

Wat is zorg?

Zorg, in welke vorm dan ook, roept bij ons allemaal bepaalde beelden en gevoelens op. Is het de taak van de overheid om zorg voor ons te regelen, zodat wij ons kunnen richten op andere zaken in ons leven, zoals werk of ontspanning? Denk bijvoorbeeld aan kinderopvang, onderwijs, of zorg voor ouderen en zieken. Of is zorg voor onze naasten, zoals voor een kind of een ouder, toch een onvervreemdbare verantwoordelijkheid die we niet mogen uitbesteden aan de staat?

Joan Tronto, politiek filosoof, stelt dat we ‘de democratie zouden moeten zien als de verdeling van zorgverantwoordelijkheden’. Maar hoe kunnen we deze verantwoordelijkheid verdelen? Wat is zorg eigenlijk? Wie heeft zorg nodig, en wie draagt die verantwoordelijkheid? Tronto roept ons op om zorg niet als een ‘last’ te zien, maar als een essentiële, gezamenlijke taak van de samenleving. Toch is het belangrijk om te begrijpen hoe we zorg definiëren en hoe we de zorgen zelf waarderen.

Associaties met ‘Mij een zorg’

Tijdens de bijeenkomst in Deventer werden deelnemers gevraagd om hun eerste associaties met de uitdrukking ‘mij een zorg’ te delen. Dit leidde tot interessante discussies. Betekent dit ‘mij een zorg’ een vorm van onverschilligheid of juist een scherpe afbakening van verantwoordelijkheden? En wat betekent dit voor de rol van mannen en vrouwen in zorgverantwoordelijkheid? Is zorg werkelijk een taak die specifiek toebehoort aan vrouwen, zoals soms wordt gesuggereerd? Of moeten we ons de vraag stellen of zorg uiteindelijk genderneutraal is, een gezamenlijke taak van de maatschappij?

Zorg per Levensfase

Zorgbehoefte verandert met de levensfasen. Voor jonge kinderen zijn het de ouders die zorg dragen. Voor ouderen is het vaak de samenleving of familie die zorgt. Wat betekent dat voor ons? Welke zorg hebben we zelf nodig en welke zorg kunnen we geven? Hier is een kort overzicht van zorgbehoeftes per levensfase:

• 0 tot 4/6 jaar: Baby’s en peuters hebben zorg en bescherming nodig van ouders of verzorgers.
• 6 tot 12 jaar: Kinderen krijgen begeleiding in hun ontwikkeling.
• 12 tot 18 jaar: Pubers en jongeren staan op de grens van zelfstandigheid en hebben soms ondersteuning nodig.
• 18 tot 25 jaar: Adolescenten en jongvolwassenen beginnen hun eigen leven te leiden en hebben soms zorg in de overgang naar volwassenheid.
• 25 tot 45 jaar: Deze fase is voor young potentials en startende ouders, met een balans tussen eigen zorgbehoefte en de zorg voor kinderen.
• 45 tot 65 jaar: Oudere ouders die te maken krijgen met de ‘midlifecrisis’ of het zorgen voor oudere ouders.
• 65 tot 85 jaar: Jongbejaarden en beginnende pensionado’s, vaak met een groeiende zorgbehoefte.
• 85 jaar en ouder: Ouderen die te maken krijgen met aftakeling en intensieve zorg.

Zorgwaardering en de Maatschappelijke Gevolgen

Wat gebeurt er als zorgbehoefte niet of onvoldoende wordt erkend? Denk aan de overbelasting van mantelzorgers, die onterecht als vanzelfsprekend zorg voor hun naasten dragen. Of het falen van maatschappelijke structuren die niet voldoende middelen bieden om zorg te organiseren. We moeten ons afvragen of de zorg in Nederland momenteel voldoende gewaardeerd wordt. Het gaat niet alleen om financiële waardering, maar ook om emotionele en maatschappelijke erkenning voor de zorg die dagelijks wordt geleverd.

Joan Tronto benadrukt dat zorg niet enkel een persoonlijke verantwoordelijkheid is, maar een collectieve taak van de samenleving. In haar visie zou democratie moeten draaien om de vraag: hoe verdelen we zorgverantwoordelijkheid? Is zorg enkel een privézaak of moet het ook een gedeelde verantwoordelijkheid zijn, ondersteund door de overheid?

Zorg als Collectieve Verantwoordelijkheid

Tronto stelt dat de samenleving als geheel verantwoordelijk is voor zorg. Het is een fundamenteel aspect van democratie, niet alleen een persoonlijke, intieme handeling. Zorg mag niet alleen beperkt blijven tot een privéaangelegenheid, maar moet collectief gedragen worden. Dit zou betekenen dat we de zorg voor anderen niet kunnen afschuiven op alleen vrouwen of zorgprofessionals. Iedereen heeft hierin een rol te spelen, van beleidsmakers tot gewone burgers.

Kanttekeningen: Wie Bepaalt Zorgbehoefte?

Maar wie bepaalt eigenlijk wat zorgbehoefte is? En wie bepaalt welke zorg noodzakelijk is? Moet de overheid zich met de inhoud van zorgbemiddeling bemoeien, of moet zij enkel de mogelijkheid creëren voor zorgvragen en -verlening? Hoe voorkomen we dat mensen, zoals mantelzorgers, zich overbelast voelen? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat zorg niet een ‘mij een zorg’-houding uitlokt, waarbij solidariteit ontbreekt?

Tot Slot: Een Andere Blik op Zorg

Wat zeggen anderen over zorg en verantwoordelijkheid? De volgende citaten inspireren ons tot reflectie:

• “Als je wilt dat je kinderen met beide voeten op de grond blijven staan, moet je verantwoordelijkheid op hun schouders laden.” – Abigail Van Buren, Amerikaans columniste
• “De eerste stap in de evolutie van ethiek is een gevoel van solidariteit met andere mensen.” – Albert Schweitzer, Duits arts en filosoof
• “Wat zal me een zorg zijn wat alleen mij een zorg is?” – André Malraux, Frans schrijver
• “Het zijn de vrouwen die zachtheid en zorg hebben uitgeademd in de harde vooruitgang van de mensheid.” – Koningin Elizabeth II

Filosofiecafé Deventer – De Eerste Donderdag van de Maand

Wil je op de hoogte blijven van de volgende bijeenkomsten? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via de website filosoferenindeventer.nl!

Hieronder vind je de gebruikte presentatie van deze avond in pdf.

In het Filosofiecafé van Deventer op 5 december 2024 stonden de thema’s feit en fictie centraal. Georganiseerd door De Spiegel, de filosofische praktijk van Deventer, werd dit bijzondere evenement geleid door Trees Schopman. De avond werd gekarakteriseerd door dieper graven in de aard van werkelijkheid, waarheidsvinding en de kracht van verhalen. De vraag was: Hoe komen we als tegenpolen tot een gemeenschappelijke waarheid?

Feit of Fictie?

De avond begon met een provocerende vraag: Kunnen we de werkelijkheid van de ander heroveren door deze van feiten te voorzien? Als de werkelijkheid van de ander als fictie wordt beschouwd, betekent dit dan dat ook onze eigen werkelijkheid fictief is? Aan de hand van deze vraag werd het terrein van feit en fictie verkend.

Schopman stelde voor om even stil te staan bij de omstandigheden van de avond: Wat zijn de feitelijke omstandigheden van vanavond? Wat zijn de fictieve omstandigheden? Dit leidde tot een levendige discussie over de rol van perceptie en hoe we de werkelijkheid in verhalen vervlechten.

De discussie werd verder verdiept door het citaat van Jessamyn West, een Amerikaanse schrijfster: “Fictie onthult waarheden die de werkelijkheid verbergt.” Dit bracht de deelnemers aan het denken: Welke verborgen waarheden komen naar voren wanneer we fictie beschouwen als een spiegel voor de realiteit?

Het Denken van Albert Einstein

De filosoof Albert Einstein werd ingeroepen om ons verder te laten reflecteren over de externe wereld. Einstein stelde dat ons geloof in een externe wereld, los van onze waarneming, de basis vormt van de natuurwetenschappen. Tegelijkertijd wees hij erop dat zintuiglijke waarneming slechts indirecte informatie biedt over die wereld. Dit leidde tot de vraag: Bestaat er een externe wereld? Of is deze slechts het product van onze waarneming?

De Fenomenologie van Waarnemen

De benadering van fenomenologisch waarnemen kwam aan bod, waarbij de wereld om ons heen wordt waargenomen zonder vooropgezette oordelen en interpretaties. Schopman wees erop dat, hoewel fenomenologisch waarnemen ons zou moeten helpen om vrijer naar de wereld te kijken, het toch moeilijk blijft als iedereen vastzit in zijn eigen interpretatie. Waarheid lijkt dan misschien een ongrijpbaar concept, steeds weer afhankelijk van de beleving van het individu.

De Wereld als Relatie: Carlo Rovelli

Carlo Rovelli, een fysicus, werd geïntroduceerd als denker die stelt dat de werkelijkheid niet bestaat zoals wij die begrijpen. Voor hem is de wereld geen verzameling objecten, maar een complex netwerk van relaties. Hoe we de wereld zien, beïnvloedt hoe we ons handelen en onze toekomst vormgeven. Als alles met elkaar in relatie staat, hoe kunnen we dan gezamenlijk handelen als iedereen zijn eigen, persoonlijke waarheid heeft?

Het Belang van een Gezamenlijk Verhaal

De vraag werd gesteld: Hoe komen we tot een gezamenlijk verhaal? Dit leidde tot een experiment met de aanwezigen, waar gezamenlijk zingen centraal stond. Het experiment liet zien dat wanneer mensen samen zingen, er een soort gezamenlijk narratief ontstaat. De dirigent, in dit geval, is essentieel voor het begeleiden van het verhaal. Wat houdt die rol precies in? Dit werd verder onderzocht door het zien van een inspirerende video van een dirigent die, ondanks beperkingen, een groep zangers leidde.

Wat we zien in de rol van de dirigent is dat er, zelfs in een situatie zonder duidelijke leiding, een gezamenlijk verhaal kan ontstaan. Dit roept de vraag op over de rol van zangers of spelers in een groter geheel: Is hun bijdrage in het gezamenlijke verhaal ook persoonlijk, of is het volledig ingebed in een collectief proces?

Filosofische Reflecties

De avond eindigde met een aantal diepere reflecties. Schopman benadrukte de noodzaak van een gezamenlijke aanpak en samenwerking, zelfs wanneer persoonlijke belevingswerelden variëren. Uiteindelijk leidt dit tot de conclusie dat we altijd met elkaar verbonden zijn in de zoektocht naar waarheid en betekenis.

Wat Brengt de Toekomst?

Met het oog op de toekomst van filosofische gesprekken in Deventer, werd het publiek uitgenodigd om in 2025 weer deel te nemen aan verschillende filosofische activiteiten. Het maandelijkse Filosofiecafé blijft een platform voor het verdiepen van ideeën en de zoektocht naar gemeenschappelijke waarheden in de complexe wereld om ons heen.

Blijf Op de Hoogte!

Wil je op de hoogte blijven van de laatste filosofische evenementen en activiteiten in Deventer? Schrijf je in voor de nieuwsbrief via de website van Filosofische Praktijk Deventer!

Dank aan iedereen die deze avond mogelijk maakte en bijdroeg aan de levendige discussies. We wensen iedereen fijne feestdagen en een inspirerende start van het nieuwe jaar!

Hieronder vind je de presentatie van die avond in pdf.