“Laten we het ondenkbare denken, laten we het onhaalbare doen, laten we ons voorbereiden om met het onuitsprekelijke zelf te worstelen, en zien of we het uiteindelijk toch niet kunnen oplossen“. (Douglas Adams 1952-2001)
Politiek handelen: Volgens Aristoteles is de mens een politiek dier en het meest optimale dat een mens kan doen is meedenken en meepraten over de inrichting van de polis. ‘Wie niet in staat is deel te nemen in een gemeenschap, of daaraan geen behoefte heeft omdat hij zichzelf genoeg is, maakt geen deel uit van een polis, en is dus ofwel een beest of een god’ aldus Aristoteles.
Volgens Hannah Arendt zijn er drie activiteiten die het menselijke leven kenmerken; arbeid, werken en handelen. Met dit laatste bedoelt zij het politieke handelen, het discussiëren met elkaar om de samenleving waar je deel vanuit maakt vorm te geven. Volgens haar was dit de meest verheven bezigheid, boven arbeid om het eigen leven in stand te houden en werken om praktische dingen te maken om het leven te veraangenamen.
Een crisis daagt ons uit tot politiek handelen en moreel beraad, want het laat zien dat de gevestigde orde niet meer toereikend is om alle mensen veilig en wel binnen boord te houden. Een crisis, klein of groot, is lastig en vervelend maar ook een uitdaging en kans om de gevestigde orde en haar onderliggende opvattingen te herzien.
Elk orde, dus elk maatschappelijk systeem, is onderhevig aan een levenscyclus. Het lijkt de beste keuze voor een samenleving op dat moment. Vervolgens veroudert zij en voldoet gaandeweg niet meer aan de behoefte van mens en samenleving. Het systeem krijgt meer weg van een gevangenis en wordt een doel op zich. Het gaat voorbij aan diegenen voor wie het systeem als middel diende om menswaardig te kunnen leven. Het wordt ‘pervers’ zeggen we in de filosofie. En dat merken we aan een toenemend aantal uitvallers en afhakers, mensen die niet meer kunnen of willen meedoen. Zie jij, lezer, hier voorbeelden van?
Tijd voor verandering! Maar welke verandering? Wat is op dit moment de kern waar het om draait? Wat moeten en kunnen we doen om een nieuw evenwicht te vinden waar mensen weer een opnieuw houvast in vinden?
Ga jij politiek handelen? Denk en doe jij van mee aan deze maatschappij-bezinning via de maandelijkse filosofie avonden (oktober tot mei) van De Spiegel? Zie de agenda voor de geplande filosofie avonden.
Wat is de juiste keuze? Moreel beraad voor mensen die samen na willen denken over persoonlijke dilemma’s in het samenleven.
In de oude Griekse filosofie is het samen spreken over samenlevingskwesties het meest optimale wat je als mens kunt doen. Socrates sprak mensen daarom aan op het marktplein en zette hen aan tot denken. Ook Hannah Arendt pleit voor het samen spreken over samenlevingskwesties als tegengif voor totalitarisme. Ze noemt dit ‘zichtbaar zijn in de publieke ruimte en handelen in de publieke sfeer’. Eén van de recentere inspiratiebronnen is Michael Sandel, een Amerikaans filosoof, gespecialiseerd in de politieke filosofie. Hij schreef diverse boeken en gaat met zijn toehoorders graag in gesprek over rechtvaardigheid, gelijkheid, democratie en burgerschap. Je vindt o.a. een filmpje van hem op mijn site ‘filosofische praktijk Deventer’.
Gebaseerd op deze inspiratiebronnen is het nu aan ons om samenlevingskwesties ter tafel te brengen. Wat kan dat zoal zijn? Als mens in een samenleving word je vaak genoeg geconfronteerd met situaties die je verwarren, boos maken of anderszins raken. Kijk om je heen, naar je familie, vrienden collega’s.. wat zie je? Wat valt je op? Wat inspireert je en wat haalt juist alle fut eruit? Lees de krant, bekijk het nieuws. Wat raakt je? Wat maakt je boos of verward? Al deze grote en kleine gebeurtenissen bieden stof tot nadenken, tot filosoferen en samen spreken over wat je ter harte gaat. We leren luisteren naar elkaar en situaties vanuit meerdere invalshoeken bekijken. Zo verrijk je jezelf met kennis en wijsheid! Ik, Trees Schopman, onder andere filosoof en religiewetenschapper, organiseer en begeleid het gesprek.
Hoe werkt zo’n moreel beraad?
We komen bij elkaar met een groep van minimaal 3, maximaal 10 personen in een bijeenkomst die inclusief start en afronding maximaal 3 uur duurt. Iedereen brengt een persoonlijk startverhaal – een casus- in. We kiezen samen met welke casus we van start gaan en pluizen hem uit, zetten hem op de kop, keren hem binnenste buiten, laten er allerlei gedachte-experimenten op los. Kortom, we dagen elkaar uit om tot de essentie door te dringen en er onze eigen lering uit te trekken. Misschien eindigen we in ‘aporie’ de verwarring die Socrates bij zijn gesprekspartners teweeg wist te brengen. Maar dat levert ongetwijfeld nieuwe stof tot nadenken op. Ondertussen word je voorzien van koffie, thee en lekkers. En tegen het einde is er een drankje voor je. NB: Elke bijeenkomst ‘moreel beraad’ staat op zichzelf. Je kunt dus eenmalig deelnemen, of vaker komen als je het leuk vindt.
De kosten voor een bijeenkomst, inclusief verzorging is €20,- per persoon (ex ticketservicekosten). Kom je met 2 personen dan krijg je 20% korting. Heb je weinig inkomen dan kun je mogelijk gebruik maken van de coupon van Rechtop. Meld je deelname in dat geval per mail aan ivm het maximum aantal deelnemers. Zie https://rechtop.nu/coupon/
Enkele voorbeelden
Zie de filosofie van Arnold Cornelis: Logica van het gevoel.
Denken over verandering in complexe systemen
https://www.youtube.com/watch?v=_kNsvJFxlg4
Voorbeeld 1
19020 – 1929 de roaring twenties, groot optimisme, gokken op de beurs, enz. Crisisjaren 1929-1940, beurscrisis, beurs stort in.. grote werkeloosheid en veel armoede.
Credo of gevestigde maatschappelijke orde : laten we vooral zuinig zijn in deze barre tijden.
Onderliggende opvattingen Wantrouwen ten opzichte van de werkeloze (steuntrekker, bang voor frauduleus gedrag van steuntrekker, allerlei dwang en verplichtingen en ook etikettering voor steuntrekker.
Oorlog WO II, mens is geschokt door waar hij zelf toe in staat is. Visie op mens en steuntrekker wordt herzien. Vertrouwen en onderling begrip voor elkaar is nu uitgangspunt.. enz (zie canon Nederland)
Andere voorbeelden waar we nog middenin zitten:
klimaatcrisis , vluchtelingencrisis ……