Blog

Op 6 februari 2025 werd in het Filosofiecafé in Deventer de vraag gesteld: Wat is goed leiderschap? In een wereld die voortdurend verandert, zijn de waarden die we hechten aan leiderschap eveneens onderhevig aan veranderingen. Is het nog mogelijk om een universele definitie van goed leiderschap te geven, of is het afhankelijk van persoonlijke interpretatie en context? Dit was de centrale vraag van de avond, die geleid werd door Trees Schopman van de Filosofische Praktijk Deventer.

Wat is goed leiderschap?

We hebben allemaal wel een idee van wat goed leiderschap is: een leider die dienend, duurzaam, inspirerend, functioneel, coachend, verbindend, authentiek, effectief, mensgericht en zelfs spiritueel is. Maar kunnen we al deze eigenschappen werkelijk samenbrengen in één definitie? En verandert ons denken over leiderschap in een tijd van verschuivende waarden? Wat is leiderschap eigenlijk in deze veranderende wereld?

Historische Reflecties op Leiderschap

De avond begon met een korte historische reflectie over leiderschap, beginnend bij Adolf Hitler, die zei: “Wat een geluk voor de leiders dat de mensen niet nadenken. Denken gebeurt alleen in het toekennen of uitvoeren van een bevel.” Dit bracht de deelnemers naar de Griekse tragediedichter Euripides, die waarschuwde voor het gevaar van gewetenloze leiders, en Seneca, die benadrukte dat een leider niet moet vrezen om gehaat te worden.

Ludwig Marcuse stelde dat leiders alleen kunnen opstaan wanneer er een gevolg voor hen klaarstaat. Dit zette de toon voor een meer diepgaande discussie over de rol van macht en de aard van leiderschap door de eeuwen heen.

Machiavelli en de Praktijk van Leiderschap

De Italiaanse filosoof Niccolò Machiavelli (1469-1527) was een centraal figuur in de discussie. Machiavelli stond bekend om zijn pragmatische benadering van politiek, waarin hij stelde dat alles toegestaan was voor het verwerven of behouden van macht, ongeacht recht of moraal. Volgens hem moest een leider zowel de slimheid van een vos als de kracht van een leeuw bezitten.

Enkele van zijn beroemde stellingen kwamen voorbij, zoals: “Wie op het volk bouwt, bouwt op modder” en “Regeren is doen geloven.” Machiavelli stelde dat een heerser die altijd goed is, ten onder zal gaan, en dat een succesvolle leider bereid moet zijn om niet altijd deugdzaam te zijn om zijn doelen te bereiken.

Echter, hij nuanceerde deze stelling door te zeggen dat de tijd alles verandert en dat zelfs slechte daden in bepaalde gevallen gerechtvaardigd kunnen worden door hun uiteindelijke resultaat.

De Deugden van een Leider

In de tweede helft van de avond ging het over wat een goede leider zou moeten bezitten qua karakter en houding. Filosofen zoals Plato, Aristoteles en Augustinus legden de nadruk op de deugden van een leider. Plato sprak over vroomheid, Aristoteles noemde beheersing, rechtvaardigheid, wijsheid en moed als belangrijke eigenschappen, terwijl Augustinus het belang van geloof, hoop en liefde benadrukte.

Beatrice de Graaf, in haar Huizinga-lezing, benadrukte dat leiderschap gebaseerd moet zijn op principes, zelfs als deze principes vaak worden geschonden. Ze waarschuwde dat wanneer leiders geen beginselen meer volgen, dit kan leiden tot een destructieve samenleving.

Volgens de Graaf moeten leiders in tijden van crisis een balans vinden tussen pessimisme en optimisme, waarbij ze blijven geloven in het goede, ongeacht de omstandigheden. Dit betekent dat een goede leider altijd handelt vanuit de deugd, wat er ook gebeurt.

Het Filosofiecafé: Een Oproep tot Reflectie

Het Filosofiecafé in Deventer brengt mensen samen om na te denken over belangrijke vragen. Deze keer de vraag: Wat is goed leiderschap? Deze vraag blijft een open vraag, maar het nadenken over de rol van principes, deugd en historische lessen kan ons helpen een beter begrip te krijgen van wat leiderschap werkelijk betekent in een veranderende wereld.

Wat denk jij? Wat is voor jou essentieel in goed leiderschap? Wat zijn de deugden die een leider zou moeten bezitten? Het Filosofiecafé blijft een uitnodiging om te filosoferen en te reflecteren, en wij nodigen je uit om je gedachten met ons te delen.

Wil je op de hoogte blijven van toekomstige Filosofiecafés? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief via de website filosoferenindeventer.nl.

De presentatie van deze avond is als pdf te zien onder dit blog.

Op 2 januari 2025 werd het Filosofiecafé in Deventer gewijd aan een onderwerp dat zo oud is als de mens zelf: verhalen. Onder leiding van Trees Schopman van De Spiegel – Filosofische Praktijk Deventer, verkenden de deelnemers de kracht van verhalen in ons leven. Hoe creëren verhalen onze werkelijkheid en hoe kunnen ze ons helpen te genezen, te verbinden en een nieuwe toekomst op te bouwen?

Het Krachtige Effect van Verhalen

De avond begon met de woorden van de Britse schrijfster Doris Lessing (1919-2013), die stelde: “Het zijn onze verhalen die ons herscheppen wanneer we worden verscheurd, gekwetst, of zelfs vernietigd.” Lessing sprak over de verhalenverteller als een mythische figuur die ons in staat stelt om opnieuw op te staan, zoals de feniks uit zijn as. Verhalen zijn dus niet slechts vermaak, maar fundamenten die ons helpen onze identiteit en onze creatieve kracht terug te vinden.

Verhalen geven ons niet alleen een manier om de wereld om ons heen te begrijpen, ze bieden ons ook de mogelijkheid om onze eigen wereld en waarheid te creëren. Maar kan dit persoonlijke verhaal ook uitgroeien tot een gezamenlijk narratief? Is dit zelfs noodzakelijk? Of is het misschien onmogelijk om een gezamenlijk verhaal te creëren in een samenleving van zoveel uiteenlopende perspectieven?

Oefening in Verhalen Maken

De deelnemers werden uitgedaagd om hun eigen verhalen te vormen. De oefening richtte zich op herinneringen van betekenis, geworteld in tijd en plaats. Deelnemers werden gevraagd om zich momenten te herinneren die voor hen van waarde waren, en om deze herinneringen te verankeren door middel van hun zintuigen. Wat zagen ze? Wat hoorden ze? Wat rook, proefden, of voelden ze op dat moment? En wie of wat was er om hen heen?

Deze oefening ging verder door thema’s aan te reiken die we vaak in onze verhalen tegenkomen:

• Geborgenheid en liefde
• Rechtvaardigheid en erkenning
• Waarden en kwaliteit

Door deze thema’s te gebruiken, konden de deelnemers reflecteren op de emotionele basis van hun eigen verhalen en hoe deze hen vormgeven.

Verhalen Voor de Toekomst

De kracht van verhalen reikt verder dan onze eigen herinneringen; ze bieden ook een manier om ons voor te bereiden op de toekomst. In een wereld die geconfronteerd wordt met enorme uitdagingen, zoals de dreiging van een Derde Wereldoorlog of de smeltende ijskappen door klimaatverandering, kunnen verhalen een weg wijzen naar een betere wereld.

Bijvoorbeeld, de roman “Kinderen van Moeder Aarde” van Thea Beckman biedt een perspectief op een post-apocalyptische samenleving die probeert te overleven. Of denk aan de film ‘Flow’ van Gints Zilbalodis, waarin dieren met elkaar samenwerken om te overleven, als voorbeeld voor ons mensen. Deze verhalen fungeren als een soort utopie, waar hoop en wederopbouw centraal staan.

De Emoties van Cultuur en Structuur

De centrale vraag die werd besproken, was hoe we een cultuur en structuur kunnen bouwen waarin de emoties van mensen rondom geborgenheid, rechtvaardigheid, erkenning, waarden en kwaliteit zich kunnen nestelen. Hoe creëren we een samenleving waarin deze gevoelens centraal staan? Volgens Arnold Cornelis, die het boek ‘logica van het gevoel’ heeft geschreven, is het belangrijk om ons eigen, maar ook ons gemeenschappelijke gevoel als wegwijzer te gebruiken in hoe we onze samenleving kunnen vormen.

Storytelling als Verbinding

Het belang van verhalen wordt ook erkend door schrijvers en denkers als Salman Rushdie, die het belang van storytelling benadrukt als een manier om diepere verbindingen te maken tussen mensen. Oliver Sacks, de beroemde neuroloog, legde uit dat kinderen bijzonder goed in staat zijn complexe zaken te begrijpen wanneer deze als een verhaal worden gepresenteerd, ondanks hun beperkte vermogen om abstracte concepten te verwerken.

Gloria Steinem, de Amerikaanse feministische schrijfster, voegde hieraan toe dat het delen van persoonlijke verhalen de kracht heeft om empathie te creëren, wat volgens haar de meest revolutionaire emotie is. Ze moedigde iedereen aan om op zoek te gaan naar hun eigen verhalen, omdat juist deze verhalen de basis kunnen vormen voor een diepere, gemeenschappelijke ervaring.

Het Filosofiecafé als Spiegel van de Samenleving

Het Filosofiecafé in Deventer is een uitnodiging om na te denken over de verhalen die ons maken, zowel persoonlijk als collectief. Of het nu gaat om het herstel van gebrokenheid, het vinden van rechtvaardigheid, of het vormgeven van een nieuwe toekomst, verhalen zijn de sleutel tot het begrijpen en verbeteren van onze wereld. Ze helpen ons te navigeren door de complexiteit van het leven en geven ons de ruimte om onze emoties te verkennen en te delen.

Wat is jouw verhaal? Hoe helpt het jou om de wereld te begrijpen en te veranderen? En hoe kunnen we onze verhalen samenbrengen om een toekomst op te bouwen die gebaseerd is op geborgenheid, rechtvaardigheid, erkenning en waarden?

Wil je op de hoogte blijven van toekomstige Filosofiecafés? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief via de website filosoferenindeventer.nl.

Hieronder vind je de presentatie van deze avond in pdf.